دروازه جهنم ترکمنستان
دروازه جهنم ترکمنستان؛ شعله‌ای بی‌پایان در دل صحرای کاراکوم
در قلب آسیای میانه، در کشوری کمتر شناخته‌شده به نام ترکمنستان، دهانه‌ای سوزان و دائماً شعله‌ور وجود دارد که مردم محلی آن را با نامی پرابهت و هراس‌آور می‌شناسند: "دروازه جهنم". این پدیده که ترکیبی از تصادف، خطای انسانی و ویژگی‌های زمین‌شناسی است، به یکی از عجیب‌ترین و رازآلودترین چشم‌اندازهای زمین‌شناسی قرن بیستم تبدیل شده است. در ادامه، با تاریخچه، ویژگی‌های زمین‌شناسی، موقعیت جغرافیایی و جنبه‌های فرهنگی-اجتماعی این گودال آتشین آشنا خواهیم شد.
موقعیت جغرافیایی دروازه جهنم
دروازه جهنم در منطقه‌ای بیابانی به نام صحرای کاراکوم (Karakum Desert)، در نزدیکی روستای کوچکی به نام دروزه (Derweze یا Darvaza) واقع شده است. این منطقه در مرکز ترکمنستان قرار دارد و از پایتخت کشور، عشق‌آباد، حدود ۲۶۰ کیلومتر فاصله دارد. بیابان کاراکوم بخش بزرگی از خاک ترکمنستان را پوشش می‌دهد و به دلیل اقلیم خشک و گرمای شدید، محل زندگی دائم برای انسان‌ها نیست.
شکل‌گیری دروازه جهنم
ترکمنستان یکی از مناطق غنی از منابع گاز طبیعی در جهان است. در دهه ۱۹۷۰ میلادی، اتحاد جماهیر شوروی اقدام به اکتشاف منابع گازی در بیابان کاراکوم کرد. در سال ۱۹۷۱، زمین‌شناسان شوروی هنگام حفاری برای استخراج گاز، به یک حفره زیرزمینی بزرگ و ناپایدار برخوردند.
حفاری‌ها منجر به فرو ریختن زمین و ایجاد حفره‌ای عظیم شد. تجهیزات حفاری به درون گودال سقوط کردند و گاز طبیعی به‌طور گسترده‌ای شروع به نشت کرد. به دلیل نگرانی از سمی بودن گازها برای انسان و حیوانات، تصمیم گرفته شد که گاز موجود را به آتش بکشند تا تخلیه شود. تصور می‌شد این شعله‌ها ظرف چند روز خاموش خواهند شد.اما چنین نشد.شعله‌هایی که در سال ۱۹۷۱ افروخته شدند، هنوز هم می‌سوزند.
ویژگی‌های فیزیکی دروازه جهنم ترکمنستان
- قطر دهانه: حدود ۷۰ متر
- عمق: حدود ۲۰ متر
- دما: دمای داخلی شعله‌ها در مرکز گودال می‌تواند به صدها درجه سانتی‌گراد برسد.
- سوخت: متان و دیگر گازهای قابل اشتعال که از لایه‌های زیرزمینی آزاد می‌شوند.
- وضعیت فعلی: آتش به‌طور مداوم فعال است و تغییری در شدت شعله‌ها در طول سال‌ها مشاهده نشده است.
منشأ نام «دروازه جهنم»
نام «دروازه جهنم» (Door to Hell یا Gates of Hell) توسط مردم محلی و بعدها توسط رسانه‌های بین‌المللی به این دهانه داده شد. دلیل این نام‌گذاری، ظاهر وهم‌آلود و وحشت‌انگیز شعله‌هایی است که از دل زمین زبانه می‌کشند، به‌ویژه در تاریکی شب. شعله‌های نارنجی، صدای زوزه باد در دل بیابان و بوی گاز سوخته، تصویری می‌سازد که بسیاری آن را به جهنم در اسطوره‌ها تشبیه کرده‌اند.
اهمیت زمین‌شناسی و علمی
دروازه جهنم نه‌تنها یک پدیده بصری خیره‌کننده است، بلکه از نظر علمی نیز قابل‌توجه است. این گودال نمونه‌ای نادر از تعامل بین فعالیت‌های انسانی و پویایی لایه‌های زیرزمینی زمین است. این مکان به دانشمندان کمک می‌کند تا رفتار گازهای طبیعی، واکنش‌های احتراقی طولانی‌مدت و پایداری بسترهای گازی را در طول زمان بررسی کنند.
در سال ۲۰۱۳، دانشمندان کانادایی با تجهیزات تخصصی به کف گودال فرستاده شدند تا برای نخستین بار نمونه‌هایی از خاک و میکروارگانیسم‌های احتمالی موجود در این شرایط سخت جمع‌آوری کنند. نتایج تحقیقاتی از وجود نوعی باکتری مقاوم به گرما و گاز حکایت داشت که درک جدیدی از حیات در شرایط حاد زیستی فراهم کرد.
جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی دروازه جهنم
دروازه جهنم در ترکمنستان، به‌رغم ظاهر خوف‌انگیزش، در فرهنگ محلی تبدیل به نماد مقاومت زمین در برابر کنترل بشر شده است. برخی از مردم محلی این دهانه را نشانه‌ای از «خشم طبیعت» یا حتی «نقمه‌ی زمین» می‌دانند. دولت ترکمنستان بارها تصمیم به خاموش کردن شعله‌ها گرفته است، اما به‌دلیل فشار گاز، این کار تاکنون ممکن نبوده است.
در سال‌های اخیر، با وجود اینکه این محل رسماً به عنوان جاذبه گردشگری معرفی نشده، ولی توجه رسانه‌های خارجی، مستندسازان و کنجکاوی جهانی باعث شده است که نام «دروازه جهنم» در فهرست عجایب کمتر شناخته‌شده دنیا قرار گیرد.
آیا شعله‌های دورازه جهنم ترکمنستان خاموش خواهند شد؟
تا امروز، شعله‌های دروازه جهنم همچنان روشن باقی مانده‌اند. کارشناسان انرژی و محیط زیست نگرانی‌هایی درباره اتلاف منابع گاز و تأثیرات زیست‌محیطی آن دارند. اما نبود راه‌حل فنی مناسب، مانع از خاموش‌سازی این دهانه شده است. در سال ۲۰۲۲ رئیس‌جمهور ترکمنستان خواستار بررسی علمی جدی‌تری برای مهار گودال شد، اما نتایج عملی آن هنوز منتشر نشده است.دروازه جهنم در ترکمنستان تنها یک گودال گازی سوزان نیست؛ بلکه نمادی از برخورد علم، خطا و طبیعت است. دهانه‌ای که در ابتدا با هدف استخراج منابع طبیعی ایجاد شد، امروز به یکی از نمادهای نیرومند و ترسناک از پایداری زمین در برابر انسان تبدیل شده است. این پدیده، در عین سادگی ظاهری، پرسش‌های عمیقی درباره مسئولیت بشر در برابر زمین، طبیعت و منابع آن مطرح می‌کند.
آذین گشت در کنار فعالیت‌های تخصصی در زمینه سفر، تلاش دارد با انتشار محتوای فرهنگی و جغرافیایی، آگاهی عمومی درباره شگفتی‌های کمترشناخته‌شده جهان را افزایش دهد. دروازه جهنم، یکی از این شگفتی‌هاست؛ نقطه‌ای داغ در دل سکوت کاراکوم که هنوز هم رازهای ناگفته‌ای در خود دارد.
ویدئوی کامل "دروازه جهنم" را می‌توانید در صفحه اینستاگرام آذین گشت مشاهده نمایید. جهت مشاهده، لطفاً اینجا کلیک نمایید.
